आपला(च) माणूस

नुकताच ‘आपला मानूस’ हा सिनेमा बघितला. नानासाहेब पाटेकर यांचा सिनेमा असल्यामुळे आमच्या अपेक्षा जरा उंचावल्या होत्या.

सिनेमा सुरू होतो अल्फ्रेड हिचकॉक स्टाईल मधे प्रेक्षकांच्या समोर एक डेड बॉडी पडून!

ते पाहताच आम्ही घाबरून, मोबाईल बंद करून, धडधडत्या छातीला अन वाढत्या पोटाला न जुमानता, लाह्या खात खात सिनेमात रंगून गेलो. थोड्या वेळानी कळलं कि नानासाहेबांचा डब्बल रोल आहे, म्हणून आम्ही लाह्या खायचा आमचा वेगही डब्बल केला.

पण लगेचच सिनेमा भरकटायला लागला आणि रस्ता चुकलेल्या येष्टी डायवरच्या मागे गप्प बसून, प्रवास संपायची वाट बघण्याची वेळ आली. गाडी येळकंब खुर्द आणि येळकंब बुद्रुक पैकी नक्की कुठे जाणार असा विचार आम्ही करत असताना ती तिसऱ्याच ठिकाणी पोचली.

पैसा वसूल करायची आमची जन्मजात सवय असल्याने आम्ही टीव्हीवर फुकट (जाहिराती सहन करतोच ना आम्ही? मग सिनेमा फुकट कसा?) असलेला सिनेमा नेटाने बघत बसलो, पण लवकरच मोबाईल चालू आणि डोळे बंद करायची वेळ आली – म्हणजे त्या सिनेमावाल्यांनी आणली.

सुरुवातीला जी मर्डर मिस्ट्री वाटली ती मर मर आणि डर डर करत शेवटी फ्यामिली ड्रामा झाली. त्यामुळे, डान्सबारला पहिल्यांदाच गेलेल्या महाशयांना भक्तीगीते ऐकायला मिळाल्यावर त्यांची जशी हालत होईल, तशी आमची झाली. म्हणजे, डोक्यात झिणझीण्या आणणाऱ्या झणझणीत रम बरोबर, चमचमीत चकण्याऐवजी मिळमिळीत केळं खायची पाळी आली, अन त्यानंतर आमच्या पोटात रम रडली आणि केळं कळवळलं.

नानासाहेबांच्या डब्बल रोल मधल्या दोन व्यक्ती वेगळ्या वाटाव्यात म्हणून त्यांनी प्रयत्न जरूर केला आहे, पण ती दोन वेगवेगळी व्यक्तिचित्र होण्याऐवजी, एकसारखी व्यंगचित्र झालेली वाटली, एक ‘नटसम्राट’ मधले श्रीराम लागू आणि दुसरे ‘कायद्याचं बोला’ मधले मकरंद अनासपुरे ह्यांची.

‘काटकोन त्रिकोण’ नावाच्या नाटकावर हा सिनेमा आधारित आहे आणि त्याबद्दल भूमिती मधलं एक अगम्य समिकरण देखील मांडलंय ह्या सिनेमात. पण त्या डब्बल रोल मुळे ‘काटकोन त्रिकोण’ ऐवजी ‘हे कोण आणि ते कोण’ असा प्रश्न निर्माण झाला. खून झालेला माणूस आणि खुनाचा तपास करणारा माणूस एकसारखे दिसत असल्याने असं झालं.

वेगळे दिसण्यासाठी दाढी-मिश्या, मेक अप, किंवा किमान केसांचा रंग बदलून, कसंही करून दोघांना भिन्न भासवण्याचा प्रयत्न कोणी केला नाही. त्यामुळे रामलीलेमध्ये लक्ष्मण आणि रावण एकसारखे दिसायला लागल्यावर, बघणाऱ्या जनतेचं जे होईल ते आमचं झालं. त्यावर, आम्हाला फरक कळण्यासाठी सिनेमातल्या दोन पैकी एका नानांना दहा डोकी पण नव्हती.

एकूण काय, प्रेक्षकांनाच डोकी नसतात असं ह्या सिनेमाचं म्हणणं दिसलं.

कुठल्याही डबल रोल मधल्या दोन पात्रांमध्ये अगदी जवळचं नातं असतं, आणि म्हणून त्यांच्या चेहेऱ्यात साम्य दिसतं, ही गोष्ट अचानक आठवल्याने डायरेक्टर साहेबांनी प्रेक्षकांना पटवायला जीवशास्त्र, म्हणजे बायोलॉजी विषयाला धक्का देणारा सिद्धांत मांडला. तो असा कि, ‘एकसारखा विचार करणारी मंडळी एकसारखीच दिसायला लागतात.’

आम्ही त्यांना नोबेल पुरस्कार द्यायचा विचार करत असतानाच आमच्या लक्षात आलं कि ह्या तत्वाप्रमाणे पगारवाढीसाठी संपावर निघालेले समविचारी सरकारी कर्मचारी, किंवा निवडणूक जिंकायचं एकमेव स्वप्नं बाळगणारे सगळे राजकारणी, एकसारखेच दिसायला हवेत. नाही का? आणि पाडव्याला पतीदेव काही बोलणार नाहीत ह्या खात्रीने उत्साहात खरेदीला निघालेल्या बायका खरंच एकसारख्या दिसायला लागल्या, तर नवरे काय करणार?  बिल कोणाचं देणार आणि घरी कोणाबरोबर जाणार?

गणितात सुवर्णपदक मिळवलेली प्रोफेसर नायिका, पत्रकार असल्याचं ढोंग करून मुलाखत घेणाऱ्या एका अनोळखी माणसाला आपल्या घरातल्या अत्यंत खाजगी गोष्टी सांगून टाकते? ‘तुमच्या मिस्टरांनी सांगितलं तुम्हाला भेटायला’ असं तो म्हणाला म्हणून? हातात मोबाईल असूनही, नवऱ्याला फोन लावून खात्री न करता?

आम्हाला गहिवरून आलं. ह्या हिरोईनला बघून नाही, तर आमच्या आज्जीच्या आठवणीनी. ह्या बाईंसमोर ती अगदी अशिक्षित ठरली असती, पण तिला जास्त व्यवहारज्ञान होतं.

तपास करणारे पोलिस निरीक्षक, चौकशीसाठी संशयितांना रात्री आपल्या घरी बोलावतात आणि आमचे हिरो बायकोला बरोबर घेऊन जातात सुद्धा. स्वतः वकील असूनही! ह्यांच्या मुंबईतील ऑफिसचा आकार बघून तर प्रतिष्ठित वकील वाटले आधी, पण मग त्यांचं ज्ञान पाहिल्यावर प्रश्न पडला, कि चालतेच कशी ह्यांची वकिली?

आणि शेवटी अजयराव देवगण, ह्या सिनेमाच्या अनेक निर्मात्यांच्या महागठबंधनातील एक, पडद्यावर अवतरतात. त्याचं (खरं) जन्मवर्ष १९६९ आहे, त्यामुळे त्यांचे सिनेमातले तीर्थरूप नानासाहेब अगदी विसाव्या वर्षी जरी बाप झाले असले तरी त्यांचं वय सत्तरच्या आसपास असायला हवं. मग ते पोलिस खात्यातून सेवानिवृत्ती न घेता अध्यात्माचं सोडून मृतात्म्यांच्या मागे का लागले?

एक गोष्ट मात्र आवर्जून नमूद करायला पाहिजे, कि तिन्ही मुख्य कलाकारांनी काम छानच केलंय. पण पटकथेतल्या गोंधळांमुळे, ‘नाचता येऊनही अंगण वाकडे’ अशी त्यांची परिस्थिती झालीये.

कुठल्याही चांगल्या रहस्यकथेप्रमाणे इथेही आधी उत्सुकता वाढते, कारण खुनाचा संशय आधी एकावर जातो अन मग दुसऱ्यावर. पण त्यानंतर एकामागील एक अशा अतर्क्य घटनांच्या गटारात ती गोष्ट वाहत भलत्याच ठिकाणी पोचून बुडून जाते. नक्की कुठे, ते सांगत नाही मी, नाहीतर उरलीसुरली कहाणी मर्डर मिस्ट्री न राहता बिन-तंबाखूची बेचव मिस्री होऊन जाईल.

सगळ्यात कहर म्हणजे बाहुबलीच्या जमान्यात, ह्या सिनेमावाल्यांनी व्ही. शांताराम नव्हे तर दादासाहेब फाळकेंच्या काळातील सेट वापरले असल्याची शंका जागोजागी येते. मराठी सिनेमा आर्थिक दृष्ट्या गरीब असेल, पण फाटका नक्कीच नाहीये हे त्यांना सांगायला हवं. ‘कट्यार काळजात घुसली’ सिनेमातला तो राजदरबार आठवा. राणीसाहेबांच्या चेहेऱ्यावरचे भाव सोडून बाकी सगळं किती विलोभनीय आणि भव्य होतं तिथे.

असो.

नाना म्हणजे मोठा माणूस. आपला माणूस. त्यावर लेखकही आपला आणि दिग्दर्शकही आपला. त्यामुळे ‘चू भू दे घे’ म्हणत विसरून जावं असं म्हणत होतो मी, पण अगदी राहवेना म्हणून हे लिहिण्याचा व्याप केला. कारण शेवटी, डोकं आपलं, वेळ आपला आणि पैसाही आपलाच आहे की.

 

©अविनाश पां चिकटे

https://www.facebook.com/AvinashPChikte/